Wstęp
Fritz Scherbel, Żydzi w Lesznie. Pamięci mojego błogosławionego ojca, lekarzowi Simonowi Scherbel-Lissa, Berlin Charlottenburg, Scherbel & Co. Verlag, 1932.
W 1934 roku Fritz Scherbel wydał szesnastostronicową publikację Die Juden in Lissa*. Na stronie tytułowej oryginału widnieje 1932 rok, jednak ze względu na to, że autor wspomina w tekście śmierć swojego ojca, która miała miejsce w 1934 roku, należy uznać ją za mylną. Zmiana datowania była prawdopodobnie związana z trudnościami z jakimi mierzyły się żydowskie przedsiębiorstwa po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera w 1933 roku.
Oryginalna publikacja została wydana w prowadzonej przez Fritza Scherbela w Berlinie oficynie wydawniczej Scherbel & Co.2 i była opatrzona siedmioma grafikami, wykonanymi w większości przez niego samego. Ze względu na czas, który upłynął od wydania oryginalnej publikacji i wiążącym się z tym ryzykiem niezrozumienia pewnych pojęć dla współczesnych czytelników, a także potrzebę sprostowania omyłek w tekście, koniecznym było zastosowanie wyjaśnień. Zrobiono to w formie adnotacji w kwadratowych nawiasach i przypisów.
Niniejsza książeczka jest pierwszym wydaniem w języku polskim. Została wzbogacona o komentarz, fotografie, mapy, podtytuły i opisy wspomnianych przez autora miejsc w Lesznie, stając się tym samym swoistym przewodnikiem po dawnej dzielnicy żydowskiej miasta.
*Fritz Scherbel urodził się 14.07.1890 roku w Lesznie. Był synem leszczyńskiego medyka Simona i Josephine z d. Halle. Uczęszczał do Królewskiego Gimnazjum im. J.A. Komeńskiego. W latach 20. i 30. XX w. prowadził w Berlinie oficynę wydawniczą, w której ukazały się m.in. przewodniki po instytucjach i organizacjach żydowskich w Berlinie, rocznik medyczny i przewodnik po żydowskich zakładach opieki społecznej, sztuka purimowa oraz humoreski. W setną rocznicę urodzin swojego dziadka Moritza Scherbela wydał i zilustrował jego bajki i fraszki.
Audiodeskrypcje fotografii:
ze strony 5:
Portret Bogusława Leszczyńskiego, nr. inw. MLH 2282
ze strony 6:
Stanisław Leszczyński, nr. inw. ML 374
ze strony 8:
Rathaus zu Lissa, Fritz Scherbel z książki „Die Juden in Lissa” Fritza Scherbela
ze strony 10:
Budynek dawnej piekarni, 2023 r.
ze strony 11:
Kamienica Heymanna Tinta, 2023 r.
ze strony 12:
Fabryka Abrahama Wolffa Goldschmidta, 1915 r., nr inw. MLH 4245
Budynek dawnej fabryki odzieży, 2023 r.
ze strony 13:
Fabryka pomp Philippa Hannacha, po 1920 r. domena publiczna
Budynek dawnej fabryki pomp, 2023 r.
ze strony 16:
Syngagoge im Lissa, Fritz Scherbel z książki „Die Juden in Lissa” Fritza Scherbela
ze strony 17:
Portret Akiby Egera z książki „Die Juden in Lissa” Fritza Scherbela
ze strony 18:
Budynek dawnego domu nauki, 2022 r.
Akiba Eger, ok. 1840 r., MLS 1562
Okładka Moritza Scherbela, Der kleine Blacht, Scherbel & Co. Verlag Berlin 1932
Moritz Scherbel, Fritz Scherbel z książki „Die Juden in Lissa” Fritza Scherbela
ze strony 20:
Tablica upamiętniająca Leo Baecka, 2022 r.
ze strony 22:
Synagoga w Lesznie przed rozebraniem hełmu, 1955 r., fot. R. Maniewska
Wnętrze synagogi w Lesznie, 1912 r., nr inw. A 1072
Projekt synagogi Richarda i Paula Ehrlichów, 1904 r., APL, Akta m. Leszna, sygn. 2386, 2387
Dawna synagoga, obecnie Muzeum Okręgowe w Lesznie, 2023 r.
ze strony 23:
Rabin Samuel Baeck, Fritz Scherbel z książki „Die Juden in Lissa” Fritza Scherbela
ze strony 24:
Niezrealizowany projekt nowej mykwy, APL, akta m. Leszna, sygn. 212031, k.1.
Projekt zagospodarowania placu przed synagogą, 1919 r., APL, akta m. Leszna, sygn. 212031, k. 52.
Hannachplatz, pl. Powstańców, pocz. XX w., domena publiczna
ze strony 25:
Budynek dawnej fundacji Wollheimów, 2023 r.
ze strony 26:
Szkoła żydowska w Lesznie, 1916 r., nr inw. MLH 4635
Uczennice Szkoły Powszechnej nr 4 w Lesznie, 1939 r. nr inw. MLJ-IP 4
Ruth Diamant (z prawej) i Stefania Majchrzak, 1941 r., MLJ-IP 28
Budynek dawnej Powszechnej Szkoły Żydowskiej, 2023 r.
ze strony 27:
Stanisław Chmara, Królewskie Gimnazjum w Lesznie, 1906 rok, nr inw. MLH 4596
ze strony 28:
Budynek Banku Moritza Molla, 2023 r.
ze strony 29:
Budynek dawnej Fundacji Sachsów, 2023 r.
Portret Simona Scherbela ze strony tytułowej Die Juden in Lissa, Fritz Scherbel
Głos Leszczyński, 28.11.1934, nr 273
ze strony 31:
Cmentarz żydowski w Lesznie, widok z koszar, przed 1939 r., nr inw. A 41
Cmentarz żydowski w Lesznie, przed 1939 r., domena publiczna
Budynek dawnego domu przedpogrzebowego, 2023 r.
Budynek dawnego domu grabarza, 2023 r.
